Άρτα η περιοχή των θρύλων και των παραδόσεων

Ο νομός Άρτας βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Ελλάδας και ανήκει γεωγραφικά και διοικητικά στην Ήπειρο, καταλαμβάνει το ΝΑ τμήμα της Ηπείρου. Πρωτεύουσα του νομού είναι η Άρτα. Τα κυριότερα όρη του νομού είναι: Αθαμανικά Όρη ή Τζουμέρκα (2.469 μ.), το Ξεροβούνι (1.614 μ.) και τα Όρη του Βάλτου (1.782 μ.) ενώ στο ΝΔ τμήμα του νομού σχηματίζεται μια ευρεία παραθαλάσσια πεδινή έκταση, η πεδιάδα της Άρτας, που είναι και η μεγαλύτερη πεδιάδα της Ηπείρου. Στα ΝΔ παράλια του νομού σχηματίζονται δύο μεγάλες λιμνοθάλασσες, πλούσιες σε ψάρια: η Τσουκαλιό με επιφάνεια 22 τ. χλμ. και η Λογαρού με επιφάνεια 30 τ. χλμ. Οι λιμνοθάλασσες βρίσκονται μεταξύ των εκβολών του Λούρου και του Άραχθου. Χωρίζονται δε με ένα στενό κομμάτι ξηράς. Οι ακτές του Ν. Άρτας στον Αμβρακικό είναι πολυσχιδείς. Η θάλασσα είναι αβαθής, εξ' αιτίας των προσχώσεων των ποταμών Λούρου και Άραχθου. Ο Άραχθος μπαίνει στο Ν. Άρτας από τα ΒΔ, τον διαρρέει, σχηματίζει στην περιοχή της πόλης της Άρτας ένα S, ποτίζει την πεδιάδα και μετά από μια διαδρομή 143 χλμ. χύνεται στον Αμβρακικό Κόλπο. Τον νομό διαρρέει και ο Λούρος, που ποτίζει και αυτός την πεδιάδα και εκβάλλει στον Αμβρακικό.

Φυσικές ομορφιές

Τα Τζουμέρκα: Άγριο και δυσπρόσιτο τοπίο που από μακριά φαντάζει παραμυθένιο και από κοντά επιβλητικό, τα Τζουμέρκα είναι μία από τις τελευταίες περιοχές που δεν έχουν ακόμα υποκύψει στην τεχνολογία και στην υπερανάπτυξη. Η φύση ζει στο δικό της, ήρεμο ρυθμό εναλλαγής των εποχών και λέξεις όπως δέος και θαυμασμός δεν επαρκούν για να περιγράψει κανείς τη μεγαλειότητά της. Εδώ ο χρόνος μοιάζει να αιωρείται μετέωρος πάνω από τις χαράδρες των ποταμών Άραχθος και Καλαρρύτικος, τα καθάρια παραδοσιακά χωριά, τους κατακόρυφους γκρεμούς των φαραγγιών και τα χιονισμένα έλατα που αναρριχώνται στα βράχια μέχρι τη γυμνή, αλπική ζώνη. Τα άφθονα, τρεχούμενα νερά δικαιολογούν την παρουσία της απανταχού πυκνής βλάστησης και των αμέτρητων πέτρινων βρυσών, που ικανοποιούν στο έπακρο τη δίψα των ματιών και του σώματος.

Αμβρακικός Κόλπος: Καθώς κατηφορίζουμε από τα παράλια της Ηπείρου σε εκείνα της Στερεάς, βρισκόμαστε ξαφνικά μπροστά σε ένα γεωλογικό παράδοξο. Η συμπαγής ακτογραμμή διασπάται από μία στενή λωρίδα θάλασσας. Αρκετή όμως να δημιουργήσει μέσα στην στεριά την πιο συναρπαστική "κλειστή θάλασσα" της χώρας. Είναι αποτέλεσμα της έντονης τεκτονικής δραστηριότητας , που ξεκίνησε εδώ και 2 εκατομμύρια χρόνια. Είναι ένα τεκτονικό βύθισμα το οποίο άρχισε να γεμίζει με τις αποθέσεις των δύο ποταμών Άραχθου και Λούρου. Η βαθμιαία ανύψωση της θάλασσας κατά τα τελευταία 10.000 χρόνια είχε ως αποτέλεσμα να εισχωρήσει το Ιόνιο πέλαγος ανάμεσα από το Άκτιο και την Πρέβεζα και να πλημμυρίσει τον κόλπο δίνοντάς του την σημερινή του μορφή. Ο Αμβρακικός εισχωρεί σε μεγάλο τμήμα της ξηράς καταλαμβάνοντας μια έκταση 405 περίπου τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Στον Αμβρακικό περιλαμβάνονται 20 τουλάχιστον ακέραιες λιμνοθάλασσες, αριθμός που δεν συναντάται σε κανένα μέρος της Ελλάδας. Στα φυσικά ανοίγματα που υπάρχουν στις λουρονησίδες και τα οποία επιτρέπουν την επικοινωνία των λιμνοθαλασσών με τη θάλασσα, οι ψαράδες του Αμβρακικού έχουν εδώ και πολλά χρόνια εγκαταστήσει τα λεγόμενα "ιβάρια" ή "διβάρια". Είναι ειδικές κατασκευές με καλάμια, που, ενώ επιτρέπουν την ελεύθερη είσοδο ψαριών από τη θάλασσα, τα εμποδίζουν να επιστρέψουν, με αποτέλεσμα να παγιδεύονται.

Ο Αμβρακικός κόλπος αποτελεί τη μοναδική περιοχή στην Ελλάδα όπου πραγματοποιείται συστηματικά χρήση δορυφορικών πομπών σε χελώνες και ειδικών σημάτων (tag), για την κατανόηση των μετακινήσεων που πραγματοποιούν στο θαλάσσιο περιβάλλον μακριά από τις παραλίες που ωοτοκούν. Παράλληλα, έχουν αναπτυχθεί συνεργασίες με παράκτιους αλιείς και αλιευτικούς συλλόγους, που στοχεύουν στην καταγραφή των ζημιών που προκαλούν οι τυχαίες εμπλοκές των χελωνών στα αλιευτικά εργαλεία και στην πρόταση λύσεων για την ενίσχυση των αλιέων.

Η συχνές παρατηρήσεις τραυματισμένων χελωνών, αλλά και η μεγάλη απόσταση από το μοναδικό Κέντρο Διάσωσης για Θαλάσσιες Χελώνες στην Ελλάδα (Γλυφάδα Αττικής), αποτέλεσαν το κίνητρο δημιουργίας ενός Σταθμού Α' Βοηθειών στην περιοχή. Ο Σταθμός δημιουργήθηκε στο πλαίσιο Κοινοτικού προγράμματος Life Nature και στεγάζεται στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Άραχθου, στην Κόπραινα Άρτας. Σε συνεργασία με το Κέντρο πραγματοποιούνται εκδηλώσεις ενημέρωσης των επισκεπτών, όπως απελευθερώσεις χελωνών που ανάρρωσαν τραυματισμών, προβολές διαφανειών και βίντεο κλπ.

Κοιλάδα Αχελώου: Ο Αχελώος είναι ένας ποταμός που από αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία προκύπτει ότι λατρευόταν ως Θεός από τους κατοίκους των περιοχών που διέσχιζε. Σήμερα ο Αχελώος με συνολικό μήκος 220 χλμ. είναι το δεύτερο σε μήκος ποτάμι της χώρας, πηγάζει στη νοτιοδυτική Πίνδο, διασχίζει με ατελείωτα στριφογυρίσματα τον ορεινό όγκο της δυτικής στερεάς Ελλάδας και εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος. Στο διάβα του αναπτύσσονται οικοσυστήματα μοναδικά που περιλαμβάνουν είδη -φυτικά και ζωικά- σπάνια στον Ευρωπαικό χώρο. Αρκούδες, ζαρκάδια, γύπες, λύκοι και αετοί ζουν στις απρόσιτες εκτάσεις, τεκμήριο για το ότι το οικοσύστημα βρίσκεται σε άριστη κατάσταση.

Μεταξύ των δεκαετιών '50 και '90 πραγματοποιήθηκαν στην ροή του τρεις ανθρωπογενείς επεμβάσεις που σκοπό είχαν την δημιουργία υδροηλεκτρικών φραγμάτων κι άλλη μία στον παραπόταμό του Ταυρωπό που είχε χαρακτήρα αρδευτικό για την πεδιάδα της Καρδίτσας. Έτσι προέκυψαν το φράγμα των Κρεμαστών, το φράγμα του Καστρακίου και το φράγμα του Στράτου. Οι εκβολές του Αχελώου στο Ιόνιο πέλαγος σχηματίζουν ένα εκτεταμένο δέλτα που χαρακτηρίζεται ως έναν από τους πιο σημαντικούς υγροβιότοπους της Μεσογείου. Καλαμιώνες, βάλτοι με πλούσια βλάστηση, υφάλμυρες λιμνοθάλασσες, αμμοθίνες σπάνιες πλέον στο μεσογειακό περιβάλλον και υγρολίβαδα συνθέτουν ένα εκπληκτικό τοπίο εξαιρετικής βιολογικής σημασίας - η αειφόρος συνέχειά του επιτυγχάνεται μέσω των γλυκών νερών και των φερτών υλών του Αχελώου.

Ιαματικά Λουτρά

Η περιοχή Χανοπούλου αποτελούσε ανέκαθεν τόπο Ιαματικών Λουτρών και τόπο επισκέψεων πολλών ατόμων από την γύρω περιοχή για την θεραπεία τους. Ο εκσυγχρονισμός και η ανακαίνιση των χώρων με έμφαση στην παράδοση, την φιλοξενία και την σπιτική κουζίνα που πραγματοποίησε η νέα διεύθυνση των Λουτρών, καθώς και η μοναδικότητα των Ιαματικών Λουτρών, τοποθετούν τα λουτρά Χανοπούλου ως ένα προσφιλή τόπο προορισμού πολλών επισκεπτών απ' όλη την Ελλάδα.

Δραστηριότητες

Υδάτινοι δρόμοι: Το "σπορ" της κατάβασης στα ελληνικά ποτάμια είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον και συναρπαστικό. Την τιμητική του όμως στα ποτάμια αθλήματα με Καγιάκ και Ράφτινγκ, την έχει ο Άραχθος. Η υδάτινη διαδρομή με εκκίνηση την γέφυρα της Πλάκας και έξοδο στη θέση Κάρδαμος, περιοχής Σκούπα, είναι περίπου 13χλμ. Το ποτάμι σε υποδέχεται πλατύ και συνεχίζει έτσι ως το τέλος της διαδρομής του.

Στα μονοπάτια των Τζουμέρκων: Η ορειβατική διαδρομή με αφετηρία τους Μελισσουργούς και προορισμό τα Θεοδώριανα διαρκεί περίπου 5 ώρες. Ο δρόμος ή το μονοπάτι - που αρχικά κινείται ή χάνεται στον χωματόδρομο - ξεκινά πριν από την είσοδο στους Μελισσουργούς, περνάει στο επάνω μέρος του χωριού, φτάνει στον Κάμπο Μέγα και μέσα από έλατα και ρεματιές κατευθύνεται στην πηγή ¨Αγκάθι¨. Συνεχίζει μέσα σε έλατα και τρεχούμενα νερά για αρκετά χιλιόμετρα και βγαίνει στην τοποθεσία "κόκκινο" (κόκκινα χώματα) ενώ το τοπίο αλλάζει σταδιακά, προετοιμάζοντας σε να ανηφορίσεις στην αλπική ζώνη στην θέση ¨Αυτί¨. Προσαρμόζεις το βήμα σου στα χνάρια του (ασαφούς) μονοπατιού που ανεβαίνει στο διάσελο (όπου υπάρχουν απομεινάρια απ΄ τα πέτρινα φυλάκια του ΕΛΑΣ) και στη συνέχεια κατεβαίνει κακοτράχαλη πλαγιά και οδηγεί στην θέση "Χούνη", όπου βρίσκονται δύο στάνες και νερό (Βρύση Κατή). Κατηφορίζεις ομαλά μέσα από λιβάδια, στάνες, εγκαταλελειμμένα χωράφια και στη συνέχεια μέσα από ελατόδασος ανηφορίζεις για την Άσπρη Γκούρα. Στο σημείο αυτό, άφθονο νερό ξεπηδάει σε απότομη πλαγιά, μέσα σε έλατα, σχηματίζει χείμαρρο και καταλήγει πιο κάτω στον φυσικό καταρράκτη Σούδα. Το καλογραμμένο μονοπάτι ελίσσεται αρχικά στις όχθες ρηχής ρεματιάς με ιτιές και έλατα και αμέσως μετά μπαίνει σε χωράφια με καρυδιές και μηλιές. Φτάνοντας σε χαρακτηριστικό σημείο με εικονοστάσι αγναντεύεις τις άγριες κορφές των Τζουμέρκων και όλα τα βουνά της Νότιας Πίνδου, ενώ μπροστά σου ξεπηδάνε τα πρώτα σπίτια του μαγευτικού καταπράσινου χωριού, τα Θεοδώριανα.
Περιήγηση με ποδήλατο: Αυτή η διαδρομή, με αφετηρία το μαγευτικό όμορφο, Βουργαρέλι και προορισμό τη Μεσούντα, έχει ¨πυξίδα¨ τις αισθήσεις. Χρειάζεται καθαρή ματιά, ανάσες, μυρωδιές, ακούσματα, για ένα ταξίδι αυθεντικότητας στη φύση. Διαδρομή με ποδήλατο, από το Βουργαρέλι (760μ. υψομ.) μέχρι τη Μεσούντα συνολικής απόστασης 21χλμ. και άλλα τόσα για την επιστροφή. Από την Άρτα απαιτούνται 60χλμ. επιπλέον για το Βουργαρέλι.

Αγγίζοντας τον Αχελλώο: Οδική διαδρομή, με αφετηρία το Πέτα και προορισμό τον Μεσόπυργο (400μ. υψόμ.) και τον Αχελώο, συνολικής απόστασης 60χλμ. (από την Άρτα απαιτούνται 7χλμ. επιπλέον για το Πέτα). Η διαδρομή από το ιστορικό Πέτα μέχρι τον Μεσόπυργο, επιφυλάσσει προκλήσεις και μυστικές ομορφιές που χρειάζεται να τις ανακαλύψεις και να τις μοιραστείς μαζί της. Οι συνεχείς εναλλαγές στην όψη του τοπίου, της θέας και της φύσης γίνονται αισθητές ακόμα και στους πιο απαιτητικούς περιηγητές. Σ' όλη τη διαδρομή, οι εποχές, οι μόνες δυνάμεις του χρόνου, έβαλαν απλόχερα πινελιές με χρώματα και μυρωδιές ανάμεσα στην ποικιλόμορφη και θαμνώδη βλάστηση, στα ρυάκια ή στους χειμάρρους, στα φαράγγια και τις χαράδρες, στις επιβλητικές βουνοκορφές ή στα ώριμα δάση. Ο δρόμος, στο μεγαλύτερο μέρος του φιδίσιος, πότε ανεβαίνει (μέχρι και τα 1000 μ. υψόμετρο, στη θέση Κρανιές) και πότε κατεβαίνει, προσφέροντας εικόνες μαγευτικές.

Στο δρόμο των μνημείων και της υδροκίνησης: Οδική διαδρομή, με αφετηρία τις Μελάτες και προορισμό τα Άγναντα (660μ. υψόμ.) συνολικής απόστασης από 70 έως 90χλμ. ανάλογα με τη διάθεση για περιήγηση στους νερόμυλους. Από την Άρτα απαιτούνται επιπλέον 26χλμ. για Μελάτες. Σ΄ αυτή τη διαδρομή θα γυρίσεις το ρολόι πίσω. θα ανιχνεύσεις την πολιτιστική φυσιογνωμία της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής εποχής στην ορεινή Άρτα αναζητώντας τους ¨μάρτυρες¨ της, τα μνημεία της, θα εντυπωσιαστείς με την αρχιτεκτονική στους ναούς και τα μοναστήρια, τις θαυμάσιες τοιχογραφίες , τις φορητές εικόνες και τα κειμήλια. Ταυτόχρονα θα γοητευτείς με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική (κτίρια, γεφύρια, νερόμυλοι) και θα έλθεις σε επαφή με ένα μοναδικό περιβάλλον, τη φύση και το νερό, θα απομακρυνθείς από τον κύριο δρόμο και την άσφαλτο και θα χωθείς μέσα σε πλατάνια, θα πλησιάσεις ρεματιές και αρκετές φορές θα περπατήσεις. Θα γνωρίσεις ένα επάγγελμα που αν και χάνεται, ξαφνιάζει με την αταίριαστη ζωντάνια του, θα συζητήσεις με τους μυλωνάδες για εποχές που χάθηκαν, αλλά ακόμα μας καθορίζουν.

Αξιοθέατα

Το γεφύρι της Άρτας: Το θρυλικό γεφύρι της Άρτας, ορόσημο της πόλης πήρε την τελική του μορφή το 1612. Ωστόσο τα θεμέλια του γεφυριού δείχνουν ότι στη θέση αυτή υπήρχε γέφυρα ήδη από τους κλασσικούς ή ελληνιστικούς χρόνους. Η τελευταία προσθήκη έγινε στους χρόνους της Τουρκοκρατίας, όταν ανυψώθηκε το οδόστρωμα, οπότε το γεφύρι πήρε τη σημερινή του όψη.

Η Χρυσσοσπηλιώτισσα (Γούργιανα): Ο ναός πήρε τη σημερινή του μορφή το 1663, όταν πιθανόν ανακαινίσθηκε εκ βάθρων παλαιότερος ναός. Οι τοιχογραφίες και το ξυλόγλυπτο τέμπλο του χρονολογούνται το 1801.

Η Μεγαλόχαρη: Πρέπει να κτίστηκε στα μέσα του 17ου αιώνα, στη θέση άλλου παλαιότερου ναού. Από το ναό πήρε το όνομά του και το ομώνυμο χωριό.

Μονή του Σέλτσου (Πηγές): Απ' τα κτίσματα του παλαιού μοναστηριού σώζετε ακέραιος μόνο ο ναός και γύρω του ερειπωμένα κελιά. Ο ναός ιδρύθηκε το 1697, οπότε έγιναν και οι τοιχογραφίες και το τέμπλο, και είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Μεγάλη είναι και η ιστορική σημασία της Μονής, καθώς το 1804 κλείστηκαν εκεί πάνω από χίλιοι Σουλιώτες για να γλιτώσουν από τους τουρκαλβανούς του Αλή Πασά. Μετά από τετράμηνη πολιορκία κυριεύτηκε το μοναστήρι, σώθηκαν μόνο πενήντα Σουλιώτες, τα δε γυναικόπαιδα, για να μη πέσουν στα χέρια των Τούρκων, γκρεμίστηκαν σε βάραθρο 300 μέτρων.

Ο Άγιος Γεώργιος (Βουργαρέλι): Το μοναστήρι ιδρύθηκε στις αρχές του 18ου Αιώνα και σήμερα σώζεται σε άριστη κατάσταση, ο δε ναός είναι κατάγραφος από τοιχογραφίες του 1714. Εδώ ύψωσαν τη σημαία της επανάστασης του 1821 οι οπλαρχηγοί των Τζουμέρκων και των Ραδοβυζίων.

Η Παναγία της Ροδιάς (Βίγλα): Βρίσκεται στις όχθες της ομώνυμης λιμνοθάλασσας, κοντά στο χωριό Βίγλα. Ο αρχικός ναός κατεδαφίστηκε το 1860 και χτίστηκε ο σημερινός. Τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Έχει εντυπωσιακές τοιχογραφίες.

Το μοναστήρι της κοιμήσεως της Θεοτόκου (Σκουληκαρια): Πρόκειται για ένα ερειπωμένο μοναστήρι του οποίου ο ναός σώζεται ακέραιος. Το αρχικό μοναστήρι καταστράφηκε το 1854 από τους Τούρκους και οικοδομήθηκε ξανά το 1867. Εκείνο που έκανε ξακουστό το μοναστήρι είναι ότι σ΄ αυτό γεννήθηκε ένας από τους ενδοξότερους ήρωες της επανάστασης του 1821, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.

Τείχος Αμβρακίας: Την Αμβρακία περιέλαβε ισχυρός οχυρωματικός περίβολος εξαιρετικά επιμελημένης κατασκευής. Τμήματά του είναι σήμερα ορατά στο ΒΑ άκρο του λόφου της Μητρόπολης και του βυζαντινού κάστρου, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Μάρκου, στους Αγίους Θεοδώρους και στην Μονή Φανερωμένης.

Όρραον: Στο λόφο Καστρί μεταξύ Αμμότοπου και Γυμνότοπου βρίσκεται περιτειχισμένος οικισμός που ταυτίστηκε με το αρχαίο Όρραον. Εντυπωσιακή και σπάνια είναι η διατήρηση των σπιτιών του Ορράου, που ενίοτε σώζονται και οι τοίχοι του άνω ορόφου.

Ναός του Απόλλωνα: Βρίσκεται στο κέντρο της σύγχρονης πόλης Αρτας. Πρόκειται για περίπτερο ναό δωρικού ρυθμού, με πρόναο και επιμήκη σηκό, διαστάσεων 20,75Χ44 μ. Στο βάθος του σηκού υπάρχει η θεμελίωση του βάθρου για το άγαλμα ή το σύμβολο της λατρευόμενης θεότητας. Ο ναός σώζεται ως την ευθυντηρία, αφού ήδη από τους πρώιμους χριστιανικούς χρόνους χρησίμευε ως λατομείο.

Μικρό Θέατρο Αμβρακίας: Βρίσκεται στο κέντρο της αρχαίας Αμβρακίας. Το θέατρο δεν στηρίζεται σε φυσικό ύψωμα αλλά σε επιχωματωμένο πρανές. Έχουν αποκαλυφθεί η ορχήστρα, μέρος του κοίλου και των παρόδων καθώς και το δυτικό τμήμα του στυλοβάτη του προσκηνίου. Το κοίλο διαιρείται σε τρεις κερκίδες και είχε λίθινα εδώλια. Η ορχήστρα είναι τέλειος κύκλος διαμέτρου 6,70 μ. Το θέατρο χρονολογείται στα τέλη 4ου π.Χ. αρχές 3ου π.Χ. αι.

Νοτιοδυτικό Νεκροταφείο Αμβρακίας: Κατά μήκος της οδού Κομμένου εκτείνεται το νοτιοδυτικό νεκροταφείο της Αμβρακίας, το οποίο διέσχιζε μνημειώδης λεωφόρος με επιμελημένους ταφικούς περιβόλους εκατέρωθέν της. Ο σημαντικότερος από αυτούς έφερε στο ανώτερο τμήμα του επιγραφή και αποτελούσε δημόσιο καινοτάφιο.

Το Κάστρο: Χτισμένο από τον Μιχαήλ Β΄, Δεσπότης της Ηπείρου, στα μέσα του 13ου αιώνα, το κάστρο της Άρτας που διατηρείται σε άριστη κατάσταση, αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της κοσμικής αρχιτεκτονικής των βυζαντινών χρόνων και ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της περιοχής.

Η παρηγορήτρια: Κτίστηκε το 1285-89 από το Νικηφόρο Α΄ Κομνηνό Δούκα και τη γυναίκα του Άννα Παλαιολογίνα Κατακουζηνή. Από την μεγάλη σταυροπηγιακή μονή σώζονται σήμερα ο ναός, η Τράπεζα και 16 κελιά. Ο ναός εντυπωσιάζει με τις εξωτερικές και εσωτερικές αρχιτεκτονικές καινοτομίες του, ενώ μοναδικός στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική είναι ο τρόπος στήριξης του κεντρικού τρούλου.

Αγία Θεοδώρα: Ο ναός της πολιούχου της Άρτας και ένας πυλώνας είναι τα μόνα σωσμένα τμήματα μονής που ιδρύθηκε το 13ο αιώνα από τη βασίλισσα του Δεσποτάτου Θεοδώρα προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου και λειτούργησε ως γυναικείο μοναστήρι. Μετά το θάνατο του συζύγου της η Θεοδώρα μόνασε στη μονή, τάφηκε εκεί και ο ναός τιμάται στο όνομά της.

Άγιος Βασίλειος: Ναός του 13ου αιώνα με πλουσιότατο κεραμοπλαστικό διάκοσμο και δύο πήλινες εφυαλωμένες εικόνες εντοιχισμένες στην ανατολική του πλευρά. Στον περίβολο του ναού λειτούργησε από το 1662 έως το 1821 ανώτερη ελληνική σχολή με την ονομασία Σχολή Μανωλάκη, από τον ιδρυτή της Φίλιππο Μανωλάκη.

Μονή Κάτω Παναγίας: Στο δρόμο προς το Γλυκόριζο, η μονή κτίστηκε το 13ο αιώνα (1250-1260) από το Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ Δούκα. Σήμερα το μοναστήρι κρατιέται ζωντανό χάρη στη συνεχή φροντίδα των γυναικών μοναχών που μένουν εκεί.

Άγιος Βασίλειος της Γέφυρας: Χρονολογείται στο 900 περίπου και βρίσκεται ένα χιλιόμετρο ΒΔ της γέφυρας, στην περιοχή που παλιά λέγονταν Τοπ Αλτί.

Παναγία η Βλαχέρνα: Ιδρύθηκε στο τέλος του 11ου αιώνα ως τρίκλιτη θολωτή βασιλική και μετασκευάστηκε σε τρουλλαίο στα μέσα του 13ου αιώνα από τον Μιχαήλ Β΄ Δούκα Κομνηνό. Πήρε το όνομά της από την Παναγία των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη.

Παναγία Μπρυώνη (Νεοχωράκι): Ο ναός ιδρύθηκε το 1238, πυρπολήθηκε το 1821 και ανακαινίστηκε το 1870. Τιμάται στην μνήμη της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Άγιος Δημήτριος Κατσούρη (Πλησιοί): Το αρχαιότερο μνημείο της βυζαντινής Άρτας, χτίστηκε στο β΄ μισό του 9ου ή στο 10ο αιώνα . Χτίστηκε στο τέλος του 13ου αιώνα και σήμερα σώζεται σχεδόν άθικτος.

Κόκκινη εκκλησία (Βουλγαρέλι): Δεν υπάρχουν ίχνη του παλαιού μοναστηριού αλλά παραμένει άθικτος ο ναός. Χτίστηκε το 1281, επί Νικηφόρου Α΄, και ονομάζεται έτσι εξαιτίας της πληθώρας των πλίνθων που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του.

Η Παναγία της Κορωνησίας (Κωρονησία): Πρόκειται για έναν από τους παλαιότερους ναούς της βυζαντινής Άρτας και χρονολογείται γύρω στο 10ο αιώνα . Κατά καιρούς γνώρισε πολλές μετασκευές.

Η Παντάνασσα: Τα ερείπιά της βρίσκονται στο βόρειο άκρο του νομού κοντά στην Φιλιππιάδα. Ιδρύθηκε στα μέσα του 13ου αιώνα από τον Μιχαήλ Β΄.

Μουσεία

Μουσείο Κλασσικών Αρχαιοτήτων: Στην Αρχαιολογική Συλλογή, η οποία στεγάζεται στην τράπεζα (εστιατόριο) της άλλοτε μονής της Παρηγορήτισσας, παρουσιάζονται ευρήματα που προέρχονται κυρίως από ρις ανασκαφές της Άρτας καθώς και από την ευρύτερη περιοχή του νομού.

Ιστορικό Μουσείο Σκουφά: Το Ιστορικό Μουσείο του συλλόγου Σκουφά έχει θέμα του την ιστορία της Άρτας από την αρχαιότητα έως την σύγχρονη εποχή και έχει οργανωθεί με βάση τις σύγχρονες αντιλήψεις της επιστήμης της μουσειολογίας, σύμφωνα με τις οποίες τα μουσεία είναι ζωντανοί χώροι παιδείας.

Λαογραφικό Μουσείο Σκουφά: Το λαογραφικό μουσείο «Σκουφάς» έχει σκοπό να παρουσιάσει την τοπική λαϊκή παράδοση στην πνευματική και οικονομικοτεχνική διάστασή της.

Ιδιωτική Συλλογή Λαογραφικού Υλικού Π. Καραλή: Η πρώτη προσπάθεια δημιουργίας του Λαογραφικού Μουσείου ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας το '70 από τον Παντελή Χρ. Καραλή και το αποτέλεσμα της είναι η λειτουργία της μόνιμης έκθεσης στη Κυψέλη (Χώσεψη) Άρτας.

Κέντρο Πληροφόρησης Σαλαώρας: Το κέντρο αυτό προσφέρει μια περιεκτική εισαγωγή στη γεωμορφολογία, τα φυτά, τα ζώα και τα κυριότερα μνημεία του Αμβρακικού. Ακόμα, παρουσιάζει τον αργυροπελεκάνο, ένα από τα μεγαλύτερα και πιο σπάνια στην Ευρώπη πουλιά.